Modiljani, jedan od najobožavanijih slikara 20. veka, nije čak ni pomenut u standardnoj Jansonovoj „Istoriji umetnosti”. Kako je to moguće? Umetnik visokostilizovanih portreta, naročito žena s dugim vratovima i bademastim očima, boem koji je zbog haotičnog života umro mlad, u 35. godini, nije ni slutio da će se na početku trećeg milenijuma njegove slike prodavati po ceni od 15 do 20 miliona dolara i da će zauzimati počasna mesta u svim velikim muzejima sveta. Ipak, Janson ga i ne pominje, dok je u Rečniku umetnosti od 34 toma njegovo delo objašnjeno tek u tri retka, za razliku od Pikasovog, kome je posvećeno 20 redova.
Da bi ispravili nepravdu, istoričari umetnosti su se ujedinili i u Los Anđelesu, u Umetničkom muzeju, priređena je izložba „Modiljani, umetnik s Monparnasa”, a u Kraljevskoj palati u Milanu izložba „Modiljani, melanholični anđeo”. Istovremeno snima se film o ukletom slikaru s popularnim Endijem Garsijom u naslovnoj ulozi.
Žana Ebitern je bila muza ovog slikara, njegova Beatriče, kako ju je nazivao citirajući Dantea. Imala je samo 22 godine kad se ubila skočivši sa svojim još nerođenim detetom s visokog sprata roditeljske kuće, u praskozorje jednog januarskog dana 1920. godine, ostavivši za sobom njihovu kćerkicu od 14 meseci.
Sa izložbe Modiljanijevih dela u Barseloni: „Žena sa crvenom kosom” (EPA-EFE/Julian Martin)
Sitna, suptilna, s licem bledim kao badem i očima kao u srne, srela je Modiljanija kad je on iz Firence stigao u Pariz, u potrazi za slikarskom srećom. Bilo joj je tek 19 godina i učila je da slika na Akademiji lepih umetnosti. Vaspitavana u strogo katoličkom duhu, usprotivila se volji roditelja, srednjestojećih i konzervativnih, i otišla da živi s ljubavlju svog života. Ljubavnici su živeli u neopisivoj bedi. Modiljani je trošio novac po barovima prazneći flaše i opijajući se do besvesti. Iz pera jednog njegovog prijatelja ostalo je zapisano: „Imao je običaj da Žanu vuče za sobom, istežući joj ruke, gnječeći njene nežne zglobove do bola, da joj zateže pletenice, mrsi kosu, da je ostavlja i da joj se još brže vraća, ponekad je izgledalo kao da je lud, da sve mrzi, da bi ubrzo sve pretvarao u nežnost, moleći za oproštaj.”
Za vreme ratnih godina život u Parizu bio je pretežak, gotovo da su umirali od gladi, nemoćni da prodaju tek poneku sliku. Otišli su na jug, gde je Žana u Nici rodila devojčicu. Umetnik je maštao o povratku u Pariz.
U Parizu je zdravlje slikara bilo sve gore, alkoholičarski kolapsi sve češći, glavobolje neizdržive, bolest dostiže vrhunac. Kad su prijatelji, koji su slutili kraj, došli u sobičak, prizor je bio potresan, scena jednog života bez nade. Slikar je umirao, a Žana, na klimavoj stolici, u devetom mesecu trudnoće, zurila je u prazno.
Na sahrani Modiljanija bio je čitav Monmartr. Žanu su odveli roditeljima. Dva dana je izdržala, trećeg je kročila kroz prozor i skočila.
Ubogih sobičaka više nema. Ostale su samo slike basnoslovne vrednosti s kojih Žana gleda kako joj upravo izmiče sopstveni život.
Dela lirskog ekspresionizma
Amadeo Modiljani je i pored haotičnog bemskog života uvek ostao veran svojoj jasnoj slikarskoj viziji. Njegovo delo spada u posebnu, lirsku varijantu ekspresionizma, a senzualna osećajnost odiše raspoloženjem koje je izvan tadašnjih avangardnih tendencija u slikarstvu. Rođen je 1884. godine u Livornu u Italiji, u porodici sefardskih Jevreja. Godine 1917. upoznaje Žanu Ebitern, s kojom provodi poslednje godine života u intenzivno kreativnom stvaranju.
Arh. Radmila Milosavljević
www.dopisna-skola-ambijent.rs
#Tragična #ljubav #Amadea #Modiljanija